Čuođi jagi dassái lei dábálaš olbmuid
juohkit čearddaide. Dutkit juhke olbmuid
vuoktašlája, liikeivnni ja ámadaju mielde
ja oaivvildedje ahte dat leat mielde mear
rideamen olbmo persovnnalašvuođa. Dát
jurddašanvuohki lea hilgojuvvon.
Odne gávdnojit ain ge olbmot geain leat
diekkár guottut «čeardda» hárrái. Diekkár
guottut leat rasisttalaččat. Rasisttalaš oai
dnu lea jus muhtun olbmuin leat dak
kár oainnut ahte buohkat geat gullet sin
«čerdii», leat buoret olbmot go earát. «Ieš
vuođat» mat dávjá deattuhuvvojit odne,
leat oskkoldat, liikeivdni ja čearddalaš
duogáš. ON:a «Olmmošvuoigatvuođaid
máilmmejulggaštus» ii dohkket rasismma.
Olbmot leat álohii fárrestallan, muhtumin
guhkit gaskkaid. Sirdolašvuohta dahje
eretfárren Eurohpás 1800- ja 1900-logus lea
leamaš stuorámus álbmotsirdin historjjás.
Maŋŋá nuppi máilmmesoađi dárbbašuvvui
ollu bargofápmu Eurohpás. Norga mear
ridii sisafárren gildosa 1975:s. Dan maŋŋá
lea leamaš dušše asylohcciin ja báhta
reddjiin vejolašvuohta fárret riikii. Dakkár
vejolašvuohta lea maiddái lagamus bearaš
olbmuin geaid bearaš ássá riikkas.
Soađit riikkaid gaskkas ja riikkaid siste leat
dahkan ahte olbmot leat ferten báhtarit.
ON:s leat njuolggadusat daid várás geat
gehččojit báhtareaddjin. Asylohccit sáht
tet ohcat ON:a njuolggadusaid vuođul
báhtareaddji stáhtusa. Asylohccit sáhttet
oažžut ássanlobi jus sii leat oaguhuvvon sin
ruovtturiikkas, dalle gehččojit politihkalaš
báhtareaddjin. Sáhttet maiddái oažžut
ássanlobi humanitára sivaid geažil.
Kultuvra oppa áigge nuppástuvvá, ja
buohkat leat mielde dán nuppástuvvamis.
Seammás fertet doahttalit riikka lágaid,
leažžat dal Norggas dahje eará riikkain.
Integreren mearkkaša ahte mii heivehit
iežamet earáide ja ahte mii dohkkehuvvot
dakkárin go mii leat.
Segregeren mearkkaša ahte sirret olbmuid
fysalaččat. Lulli-Afrihkás ásse vilges ja čáhp
pes olbmot sierra gitta jagi 1994 rádjái.
Dát stivrenvuohki gohčoduvvo namain
apartheid.
GAŽALDAGAT
1 Mii lea rasisma?
2 Maid mearkkaša humanitára vuođul?
3 Mii lea segregeren?
4 Maid mearkkaša integreren?
Čoahkkáigeassu
94
