80
Kulturriidu
Buot joavkkuin lea kultuvra. Dus ja du ustibiin lea din iežadet
eallinvuohki, oktasašgiella jamusihkka. Sierra gárvodanmál
le muitala ahte dii lehpet justa dii. Nuoraidkultuvran sáhttá
dan gohčodit. Seamma láhkai rávisolbmuin lea sin rávis
olbmuid kultuvra. Go nuoraidkultuvra ja rávisolbmuidkul
tuvra deaivvadit, de doppe sáhttet čuožžilit riiddut.
Seamma láhkai sáhttet čuožžilit riiddut go kultuvrrat
sierranas riikkainellet bálddalagaid. Olbmuinhan sáhttet leat
iešguđet lágan vierut ja eallinvuogit, iešguđet lágan biktasat
ja borramušat ja iešguđet lágan oskkut. Dát gohčoduvvo
kulturkollišuvdnan.
Sápmelaččat šadde ovdal ollu gillát nállevealaheami. Dat
dáhpáhuvai mielahis dáruiduhttinpolitihka áigge. Bean
notčuohtejagi áigi bohciidii dakkár servodatoaidnu dahje
ideologiia ahte mahkáš attii siviliserejuvvon čearddaide
morálalaš vuoigatrvuođa ja geatnegasvuođa bajásgeas
sit «primitiiva čearddalaš olbmuid», nu go sápmelaččaid.
Gievrramus čearddat šaddet birget ja heajumusat gal
duššet. Bajimus dásis ledje vilges olbmot geat ovddastedje
nu gohčoduvvon sivilisašuvnna.
Dát servodatoaidnu attii Norgga eiseválddiide coavcci
oaivvildit ahte sápmelaččat gulle goarránan ja skurtnjagan
čerdii. Sápmelaččain čeardan ii lean boahtteáigi. Sin áidna
beastin lei šaddat dáččan.
Sihke Norgga ja Ruoŧa dutkit geavahedje ollu searaid
earret eará mihtidit sápmelaččaid oivviid. Sii ledje dan gáttus
ahte sápmelaččain lei «oanehis oaiveskálžu» ja danne eai
lean nu jierbmái go vilges olbmot geain mahkáš lei «guhkes
oaiveskálžu».
Govva čájeha ruoŧŧelaš dutki Gustaf Retzius (1842-1919)
gii áigu mihtidit muhtin lullisápmelačča oaivvi.
